Poniżej zamieszczamy materiały przygotowane dla uczestników formacji deuterokatechumenalnej, którzy mieli przeżywać tegoroczne Triduum w formie rekolekcji. Niektóre elementy odnoszą się więc bezpośrednio do osób na tym etapie formacji. Jednak zawarte tu teksty mogą pomóc przeżyć te dni także wszystkim innym, pragnącym uczestniczyć w modlitwie Kościoła. Komentarze do poszczególnych Godzin brewiarzowych znajdują się w plikach PDF na poszczególne dni.
Kościół na czas Świętego Triduum Paschalnego zaleca wiernym wspólną celebrację Liturgii Godzin. Przeżywanie Triduum w formie rekolekcji jest uprzywilejowanym miejscem, gdzie możemy w pełni realizować to wezwanie – jest o wiele łatwiej gromadzić się kilka razy w ciągu dnia na wspólną modlitwę. W tym roku jesteśmy zaproszeni do tego, aby połączyć zdalne przeżywanie rekolekcji, w warunkach domowych, z tym wezwaniem do intensywniejszej modlitwy i położenia akcentu na wspólnotowym aspekcie celebracji tego czasu. Liturgia Godzin jest idealnym miejscem, w którym może się to realizować – nawet sprawowana w samotności, jest liturgią całego Kościoła, żywą i obecną. Jesteście zaproszeni do wejścia w tę modlitwę, która ma nas wszystkich przeprowadzić przez te święte dni, pomóc wejść głębiej w ich istotę i doprowadzić do radości Zmartwychwstania. Zmartwychwstania, które jest nie tylko przeżywaniem radości z Paschy Chrystusa, ale które ma być przede wszystkim głębokim uświadomieniem sobie, że przez Chrystusa, z Chrystusem i w Chrystusie, mocą chrztu, my również zostaliśmy uwolnieni od śmierci i przeznaczeni do życia wiecznego. Jest to więc radość z Twojego i mojego zbawienia, z naszej wolności i czystości. Aby lepiej zrozumieć jak wielki jest to dar, Liturgia Godzin tego czasu ukazuje nam przeróżne aspekty tego misterium, dając dostęp do wielkiego duchowego bogactwa Kościoła, którego nie sposób pojąć w jednym roku (a zapewne i przez całe życie). Dlatego na rekolekcjach uczymy się jak przeżywać Triduum z brewiarzem w ręku, aby potem, w kolejnych latach, była to już modlitwa nam bliska, z której będziemy czerpać coraz to nowe treści prowadzące nas do świętości. W tym roku będziemy mieli wyjątkowo pełny wymiar tej modlitwy – w Wielki Czwartek i Wielki Piątek Nieszpory odmawiają tylko ci, którzy nie uczestniczą w Mszy Wieczerzy Pańskiej i Liturgii Męki Pańskiej. Jesteśmy zobligowani do włączenia się w przeżycie transmisji tych liturgii, jednak – skoro nie będziemy w kościele – obowiązują nas również Nieszpory. Zachęcam, aby spojrzeć na to jak na wyjątkowy czas szansy, a nie dodatkowego obciążenia.
Liturgia Godzin nazywana jest liturgią uświęcenia czasu i ten czas ma w niej istotne znaczenie. Dzień podzielony jest nią na etapy. Rano odmawiana jest Jutrznia (nazwa wywodzi się od jutrzenki, a więc wskazuje na modlitwę poranną, o świcie). Modlitwa w ciągu dnia – jak sama nazwa wskazuje – ma miejsce w czasie dnia pracy, wieczorem jest czas na Nieszpory, a przed snem – na Kompletę. W międzyczasie odmawia się Godzinę Czytań, zwyczajowo często łączoną z Jutrznią (choć nie ma przeszkód, aby odmówić ją jako osobną godzinę). Szczególnie uroczyste dni mają też swoją Wigilię.
Jeśli w czasie rekolekcji chcemy w sposób szczególny towarzyszyć Jezusowi w czasie wydarzeń Jego Męki, Śmierci i Zmartwychwstania, pozwólmy Liturgii Godzin przeprowadzić się przez ten czas krok po kroku, towarzysząc Jezusowi rzeczywiście na wszystkich etapach Jego Paschy.
Wielki Czwartek
Czwartkowym wieczorem rozpoczyna się pierwszy dzień Triduum (Triduum, czyli czegoś, co trwa trzy dni), a tym samym cała liturgia tego czasu (dzień żydowski składał się z pory nocnej od zachodu słońca – umownie naszej 18.00 do 6.00 i pory dziennej – od naszej 6.00 do ok. 18.00, czyli zachodu słońca – podczas Triduum zachowujemy tę rachubę). Z pewnością wiecie już, że te trzy dni są jedną liturgią, a nie osobnymi wydarzeniami. Rekolekcje rozpoczynamy Nieszporami. Wieczorem, kiedy Jezus posłał uczniów, aby przygotowali wieczerzę paschalną – my również przygotowujemy się do spożycia Paschy razem z Nim – karmimy się Słowem, a w czasie Mszy Wieczerzy Pańskiej również Ciałem i Krwią, w sposób uroczysty. Dla Jezusa i Jego uczniów był to czas, kiedy wszyscy Żydzi szli do Jerozolimy aby świętować Pesach – pamiątkę wyzwolenia z niewoli egipskiej, przejścia Pana pośród swojego ludu i ocalenia od śmierci pierworodnych, które dokonało się dzięki krwi zabitego baranka. Świętowanie to składało się z uroczystej wieczerzy, w czasie której śpiewano psalmy, wspominano wielkie dzieła Boże i wyrażano nadzieję na przyjście Mesjasza. Przed rozpoczęciem uczty należało się także z wszystkimi pojednać. Uczta trwała do późna w nocy, gdzie po zasadniczej części posiłku zasiadano w ogrodach, śpiewano psalmy, opowiadano po raz kolejny historię Exodusu, historie rodzinne (z położeniem akcentu na działanie Boga w życiu rodziny), cieszono się z wolności i rozważano, kiedy przyjdzie Mesjasz i kim będzie. Uczta kończyła się wypiciem czwartego kielicha wina przypominającego przymierze na Synaju (wg interpretacji biblistów, tego kielicha Jezus z uczniami nie wypili – „odtąd nie będę już pił z tego owocu winnego krzewu” – bo oto nadchodziło nowe, większe Przymierze).
My również jesteśmy zaproszeni do włączenia się w to święto – przez spożycie uroczystej wieczerzy (zasadą Paschy było, że wyjątkowo przy stole posługiwał ojciec rodziny/przewodniczący wspólnoty – ten, który czuł się odpowiedzialny za „swoich”; dlatego odpowiadając na zachętę do przygotowania posiłku dla swoich najbliższych, pamiętaj, że jesteś za nich odpowiedzialny – pomódl się za nich szykując coś smacznego i pamiętaj o nich w modlitwach prośby w Nieszporach), przez śpiewanie psalmów (Nieszpory), towarzyszenie Jezusowi w czasie uczty (transmisja Mszy Wieczerzy Pańskiej), czuwanie i wspominanie dzieł Boga (adorowanie Najświętszego Sakramentu, czuwanie na modlitwie). W przypadku Jezusa radosny i spokojny czas śpiewania psalmów i opowiadania Bożych dzieł zmienia się w modlitwę w Ogrodzie Oliwnym, przygotowującą Go do wydarzeń Wielkiego Piątku. Uczniowie tego nie rozumieli. My już wiemy, czego zapowiedzią jest ta modlitwa. Możemy bardziej świadomie odpowiedzieć na wezwanie „módlcie się ze Mną”.
O północy wspominamy moment pojmania Jezusa. Zaczyna się czas Jego sądu i skazania na śmierć.
Wielki Czwartek – wprowadzenie do poszczególnych Godzin (wersja do druku PDF)
WIELKI PIĄTEK
Noc z czwartku na piątek to czas, kiedy Jezus był prowadzony przed sąd żydowski, przed arcykapłanów, przed Annasza i Kajfasza (sąd zebrał się ok. 2 w nocy, a całe obrady i prowadzanie Jezusa jako skazańca trwało ok. 4 godzin). W międzyczasie, koło 4 nad ranem, Piotr trzy razy wyparł się Jezusa. O świcie (a więc ok. 6 rano) zapadł wyrok – winny, który musi umrzeć. Jednak prawo zabraniało Żydom zabijania – takie uprawnienia mieli okupujący Izrael Rzymianie. Dlatego, kiedy tylko zaczął się dzień, zaprowadzono Jezusa do Piłata, rzymskiego prefekta Judei. Sąd u niego miał miejsce koło 7.30. W tym samym czasie dwaj zdrajcy Jezusa – Judasz, który Go wydał i Piotr, który się Go zaparł – swoimi postawami pokazują, jak kończy się przyjęcie i odrzucenie Bożego przebaczenia. Jeden się powiesił, a drugi zapłakał, okazał skruchę i stanął później na czele nowego Ludu Bożego. Tymczasem Piłat skazał Jezusa na ubiczowanie, a uwolnił Barabasza. Niedługo później zapadł wyrok ostateczny – zastraszony przez Żydów, którzy grozili donosem do cezara, Piłat umywa ręce i skazuje Jezusa na ukrzyżowanie. Po wykańczającej Drodze Krzyżowej, Jezus zostaje przybity do krzyża. Przez te wszystkie wydarzenia prowadzi nas Jutrznia, a później Modlitwa w ciągu dnia. Niezależnie od tego, o której godzinie konkretnie staniesz do modlitwy, towarzysz w niej Jezusowi związanemu, oskarżanemu, osądzonemu i skazanemu – najpierw przez Żydów, a później przez Rzymian, odrzuconemu przez Żydów i przez pogan, przez wszystkich.
Jezus konał do 15.00, walcząc o każdy oddech (aby zaczerpnąć powietrza osoba ukrzyżowana musiała podeprzeć się na przebitych nogach, przy wydechu zawisała na wywichniętych barkach i przebitych nadgarstkach). Jego śmierci towarzyszyły niezwykłe wydarzenia – ciemność, trzęsienie ziemi, rozdarcie się w świątyni jerozolimskiej zasłony Przybytku, która osłaniała Święte Świętych, miejsce uświęcone obecnością Boga. Wobec tych wydarzeń stajemy modląc się Godziną Czytań, jako świadkowie tamtych wypadków, ale i jako wyzwoleni ich mocą z ciemności śmierci.
Przed 18.00, kiedy zbliżał się zachód słońca i nadchodził nowy, świąteczny dzień, trzeba było coś postanowić. Skazańcy nie mogli wisieć na krzyżach przez czas święta. Dlatego żołnierze podeszli, aby połamać nogi skazańcom, a tym samym uniemożliwić im łapanie oddechu i przyspieszyć ich śmierć przez uduszenie. O Jezusie wiemy, że nie połamano Mu nóg, bo skonał wcześniej. Ciała zdjęto z krzyży i pośpiesznie pochowano, nie zachowując wszystkich nakazanych obrzędów, gdyż za chwilę rozpoczynało się największe żydowskie święto i nie można było zaciągać rytualnej nieczystości. Józef z Arymatei odstąpił Jezusowi swój grób, w którym Jego ciało zostało złożone. Pan świata umarł i został pochowany w grobie. Zdumieni tą tajemnicą, stajemy na Nieszporach oraz rozważamy ją podczas transmisji Liturgii Męki Pańskiej.
Z zachodem słońca zakończył się pierwszy dzień świętego Triduum. Rozpoczyna się dzień drugi.
Wielki Piątek – wprowadzenie do poszczególnych Godzin (wersja do druku PDF)
WIELKA SOBOTA
Wielka Sobota jest czasem przejmującej ciszy i dogłębnej tęsknoty. Ale i próbą naszej wiary i zrozumienia nauki Jezusa. Jak zachowamy się w czasie, kiedy pozornie Go nie ma? Kiedy wydaje się, że odszedł bezpowrotnie, a wszelka nadzieja ustała? Przez tę ciszę przeprowadzają nas Jutrznia, Godzina Czytań, Modlitwa w ciągu dnia, a później jedyne sobotnie Nieszpory w ciągu całego roku liturgicznego. Uczą zaufania Temu, który zapowiedział swoje Zmartwychwstanie i który obiecał, że nigdy nas nie opuści. Liturgia Godzin jest jedyną liturgią sprawowaną tego dnia (wieczorne obrzędy należą już do Niedzieli Zmartwychwstania). Ten czas jest dla nas, przeżywających rekolekcje, szczególnym momentem przygotowania do odnowienia przyrzeczeń chrzcielnych przez trzy szczególne obrzędy, podobne do tych, które towarzyszą dorosłym katechumenom przygotowującym się do chrztu – obrzęd wyznania wiary i obrzęd błogosławienia uszu i ust (w czasie Modlitwy w ciągu dnia) oraz celebrację o imieniu chrześcijańskim (w czasie Nieszporów). Przez te chwile, mające nam jeszcze bardziej uświadomić moc płynącą z chrztu i pomóc otworzyć się na Bożą łaskę, również przeprowadza nas Liturgia Godzin. Tego dnia jesteśmy zachęceni do podjęcia postu w intencji katechumenów. Zachęcam, aby – decydując się na jego podjęcie – rozszerzyć go w tym roku również na deuterokatechumenów, przeżywających swoje rekolekcje w sposób szczególny, ale przecież nie mniej ważny i nie mniej wypełniony Bożym działaniem.
Wraz z zapadnięciem zmroku kończy się drugi dzień Triduum Paschalnego.
Wielka Sobota – wprowadzenie do poszczególnych Godzin (wersja do druku PDF)
WIGILIA PASCHALNA I NIEDZIELA ZMARTWYCHWSTANIA
Wigilia Paschalna z uroczystym odnowieniem przyrzeczeń chrzcielnych rozpoczyna trzeci dzień świętowania. Stajemy się nowym stworzeniem. Rozpoczynająca dzień Godzina Czytań jeszcze raz przeprowadza nas przez historię Zbawienia i Bożego działania – od początku świata aż do dziś. Jutrznia wprowadza już w świętowanie wielkanocnego poranka – pierwszego poranka po święcie, kiedy otworzono bramy Jerozolimy (kiedy skończył się dzień paschalny, bramy były już zamknięte na noc). Pierwszej chwili, kiedy można było pójść do grobu Jezusa i dokończyć obrzędy pogrzebowe. Jutrznia pokazuje te właśnie chwile – moment odkrycia, że Pana w grobie nie ma. Zrozumienie, czym jest Zmartwychwstanie. Zrozumienie kim jest Ten, który został ukrzyżowany. Zrozumienie Jego nauk. Czy i my rozumiemy? A czy pojmujemy, co to znaczy dla nas, dla każdego z nas osobiście? Przez radość płynącą z tych wydarzeń prowadzą nas teksty Liturgii Godzin tej niedzieli – Jutrznia i Nieszpory. Nieszpory kończą obchody Świętego Triduum Paschalnego. Zachód słońca wyznacza koniec trzeciego dnia. Trzy dni, a wszystko się zmieniło i nic już nie będzie takie samo. Nigdy. Od dobrego przeżycia tego okresu, od zaangażowania w modlitwę, zatopienia się w Liturgii Godzin, w liturgii uświęcenia czasu, będzie zależało, czy ta zmiana dokona się naprawdę w Twoim i moim życiu.
Agnieszka Dzięgielewska
Ryszard Bednarek
Diecezjalna Diakonia Liturgiczna
